W każdym klasztorze franciszkańskim znajduje się Liber mortuorum, księga zmarłych, w której pod datą zgonu współbrata wpisuje się najczęściej tylko jego imię, nazwisko i miejsce śmierci. To krótkie wspomnienie, połączone z modlitwą, odczytuje lektor w refektarzu podczas posiłku. Zwyczaj ten wywodzi się z nakazu Konstytucji Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych… zatwierdzonych w roku 1932. Numer 272 zarządza: „Każdy klasztor ma posiadać osobną książkę do zapisywania w niej zmarłych Braci. W niej należy dokładnie notować imiona, nazwiska, pochodzenie, urzędy, czyny, cnoty oraz zasługi zmarłych, a szczególnie to, co się tyczy świętości i niewinności ich życia”. Także nr 273 nakazuje: „Każdy klasztor ma posiadać nekrolog, czyli książkę do wpisywania wszystkich zmarłych danej Prowincji, aby o nich wspominano w rocznicę ich śmierci.” Na tę okoliczność nie ma żadnego postanowienia w aktualnie obowiązujących Konstytucjach, zatwierdzonych w r. 1984, a obowiązujące od 25 marca 1985. Praktyka obecnie stosowana podtrzymuje pamięć o zmarłych przez odczytanie ich danych osobowych w rocznicę śmierci i przez publikację nekrologu w urzędowym biuletynie Wiadomości z Prowincji tuż po ich śmierci. Ongiś ogólnozakonny biuletyn Commentarium Ordinis zamieszczał nekrologi z całego zakonu franciszkanów w języku łacińskim. Aktualnie ogranicza się do indeksowego zapisu z rubrykami: kto, gdzie, kiedy i z jakiej prowincji zakonnej.
Powyższy wstęp ma być tłem do omówienia ostatnio wydanej książki magistra Łukasza Janeckiego pt. Słownik biograficzno-bibliograficzny polskich franciszkanów konwentualnych zamordowanych i tragicznie zmarłych w latach 1939 – 1945, wydanym przez Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 2016. Książka w twardej oprawie formatu B5, liczy 824 stronice, w tym końcowe 24 – to album fotograficzny zmarłych współbraci. Biało-czerwona okładka kojarzy się z polską flagą. Wszyscy zmarli byli Polakami. Okładkę zdobi krzyż ułożony z portrecików świętego Maksymiliana i błogosławionych franciszkańskich z czasów drugiej wojny światowej.
Słownik ma pięć rozdziałów, ale zasadniczą jego częścią są biografie i bibliografie franciszkańskich zakonników, zamęczonych w latach hitlerowskiej lub stalinowskiej okupacji w układzie alfabetycznym nazwisk. W sumie opracowano w ten sposób 64 postacie z dokładnością iście benedyktyńską, zwłaszcza w zgromadzeniu obszernej bibliografii dla poszczególnych współbraci. Praca ta godna jest najwyższego uznania.
Autorem książki jest absolwent historii Łukasz Janecki z Nowego Oryszewa, pracownik Domu Pracy Twórczej w Radziejowicach. Przez sześć lat (2009 – 2015) pracował dorywczo jako bibliotekarz Biblioteki Klasztornej w Niepokalanowie pomagając kierownikowi biblioteki o. Romanowi Soczewce. Wydał drukiem monografię „Dzieje parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Szymanowie”, opublikował kilka artykułów w „Rycerzu Niepokalanej” i innych czasopismach. Interesuje go przede wszystkim hagiografia Kościoła Katolickiego. „Słownik jest odpowiedzią na osobistą potrzebę opracowania historii martyrologium polskich franciszkanów konwentualnych, aby te postacie były znane szerokiej liczbie osób oraz aby wydobyć je z mroków dziejów i ocalić od zapomnienia” – napisał w zakończeniu Autor.
Tak się złożyło, że pierwszy i ostatni współbrat na liście opracowanych, to błogosławieni bracia z Niepokalanowa: Antoni Bajewski i Bonifacy Żukowski. Wielu innych też deptało po niepokalanowskim bruku i zostawili ślad w historii Niepokalanowa. W charakterze Niepokalanowa jest też dedykacja na początku książki: „Niepokalanie Poczętej Najświętszej Maryi Pannie”. Mogę przypuszczać, że Autor w sposób szczególny czci NMP w Jej tajemnicy Niepokalanego Poczęcia, gdyż urodził się 8 grudnia.
Na koniec dorzucę coś z własnego ogródka. We Wstępie słownika Autor zauważył moją osobę w taki oto sposób: „Szczególnie wyrazy wdzięczności składam na ręce ojca Romana Aleksandra Soczewki OFMConv, który jako bibliotekarz Biblioteki Klasztornej w Niepokalanowie oraz archiwista Archiwum Prowincjalnego w Warszawie i archiwista w Archiwum Rycerstwa Niepokalanej w Niepokalanowie w bardzo dużej mierze przyczynił się swą pomocą w dotarciu do materiałów źródłowych, służył mi radą przy opracowywaniu zebranych materiałów i zawsze był gotów podzielić się ze mną swoimi spostrzeżeniami oraz niezwykle rozległą wiedzą.” Było miło to przeczytać.
Apeluję do Przełożonych Prowincji w Polsce i do Przełożonych naszych klasztorów w Polsce i za granicami, gdzie pracują nasi współbracia, aby egzemplarz tej książki zagościł w każdym klasztorze. Budujemy naszą rzeczywistość na trudach, cierpieniach i tragicznym końcu ich życia. Mówią do nas z mogił i popiołów. Słownik można nabyć w Niepokalanowie w cenie 100 zł za egzemplarz. Nakład książki ograniczony.
o. Roman Aleksander Soczewka
Niepokalanów, 29 czerwca 2016 roku.
