Home DokumentyReferaty, Konferencje, ArtykułyNauczanie Kościoła o życiu konsekrowanym Pełka Florian SJ, Życie braterskie we wspólnocie. Omówienie dokumentu Kongregacji

Pełka Florian SJ, Życie braterskie we wspólnocie. Omówienie dokumentu Kongregacji

Redakcja
 
O. Florian Pełka SJ, prowincjał Jezuitów, Warszawa

ŻYCIE BRATERSKIE WE WSPÓLNOCIE
Omówienie dokumentu Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego

 

Dokument został opublikowany w Watykanie w dniu 19 lutego 1994 r. Ojciec Święty zatwierdził tekst w dniu 15 stycznia 1994 r. i wyraził zgodę na jego opublikowanie. Dokument nosi datę 2 lutego 1994 r. i jest podpisany przez Kardynała Prefekta Kongregacji Eduardo Martinez’a Somalo oraz Sekretarza Arcybiskupa Francisco Javier Errazuriz Ossa. Tekst polski został opublikowany w 5 numerze (maj 1994 r.) polskiego wydania L’Osservatore Romano. 

Geneza dokumentu.

Praca nad dokumentem trwała około 6-u lat.

Potrzeba pogłębienia problematyki związanej z braterskim życiem we wspólnocie została zgłoszona podczas sesji plenarnej kardynałów i biskupów Kongregacji ds. życia konsekrowanego i Instytutów życia apostolskiego w 1988 r. Od tego czasu rozpoczęto studia z udziałem ekspertów Kongregacji i przy współpracy środowisk zakonnych i ich przedstawicieli z wszystkich kontynentów. Wykorzystano między innymi okresowe sprawozdania ok. 200 instytutów zakonnych oraz osobiste świadectwa ok. 120 zakonników i zakonnic.

Pierwszy szkic dokumentu został przedstawiony na sesji plenarnej kardynałów i biskupów Kongregacji w roku 1992. Obecni opowiedzieli się za opublikowaniem tekstu oferując pomoc w dopracowaniu zagadnień szczegółowych. Opublikowany obecnie tekst jest owocem tych konsultacji, analiz i dyskusji wielu znawców życia zakonnego.

Cele dokumentu.

Zostały one sformułowane we Wprowadzeniu:

  • Dokument ma wesprzeć wysiłki podejmowane przez liczne wspólnoty zakonnic i zakonników, które pragną polepszyć jakość swego życia braterskiego;
  • Dokument ma także skłonić do refleksji tych, którzy oddalili się od ideału wspólnotowego, aby ponownie uświadomili sobie, że braterski życie wspólnoty jest konieczne dla osoby, która poświęca się Chrystusowi w instytucie zakonnym.

Tytuł dokumentu.

„Życie braterskie we wspólnocie” nawiązuje do Kanonu 607 § 2 , który mówi: Instytut zakonny jest wspólnotą, której członkowie … składają śluby … oraz podejmują braterskie życie we wspólnocie.

Podczas gdy Kodeks prawa kanonicznego z 1917 r. mógł sprawiać wrażenie dokumentu koncentrującego się na zewnętrznych elementach i na ujednoliceniu stylu życia zakonnego, Sobór Watykański II i nowy Kodeks kładą nacisk na wymiar duchowy i związki braterstwa, jakie powinny łączyć wszystkich członków wspólnoty zakonnej.

Układ dokumentu.

Dokument składa się z dość obszernego wprowadzenia, trzech rozdziałów i bardzo krótkiego zakończenia. Osobiście czytałem dokument z dużym zainteresowaniem i odniosłem wrażenie, iż nie jest to teoretyczne (teologiczne) rozważanie, ale jakby „Przewodnik” dla tych wszystkich, którzy są odpowiedzialni za budowanie wspólnoty zakonnej, lub którzy odczuwają egzystencjalną potrzebę takiej wspólnoty i mają dobrą wolę, by ją tworzyć, lecz czują się zagubieni. Według mojego odczucia dokument spełnia cel, jaki zapowiada we wprowadzeniu.

WPROWADZENIE.

Nosi tytuł: „W jedno nas zgromadziła miłość Chrystusa” i w pierwszych zdaniu kieruje uwagę na to, że Miłość Chrystusa zgromadziła wielką liczbę uczniów, by stanowili jedno … i aby mogli odpowiadać na miłość Ojca … Ci spośród nich, którzy połączyli się we wspólnoty zakonne … byli i są aż po dzień dzisiejszy szczególnie wymownym wyrazem tej wzniosłej i bezgranicznej miłości.

Zwraca się dalej uwagę na fakt, że w wielu krajach kształt „życia braterskiego we wspólnocie” uległ licznym przeobrażeniom w porównaniu z przeszłością … Wydaje się, że w pewnych przypadkach wspólnota zakonna straciła znaczenie w oczach zakonników i zakonnic i być może nie jest już dla nich ideałem, do którego warto dążyć.

Zaznaczyłem, iż Wprowadzenie jest obszerne. Zawiera bowiem schematyczny opis przemian, jakie dokonały się w środowiskach, które mogły wywrzeć głębszy wpływ na jakość życia braterskiego i na formy jego realizacji w różnych wspólnotach zakonnych.

Wskazano na niektóre aspekty rozwoju teologii, prawa kanonicznego i rozwoju społecznego odnoszące się do życia zakonnego oraz ukazano kierunki przemian zachodzących w życiu zakonnym w ostatnich latach.

Rozwój teologii.

Sobór Watykański II stwierdził, że życie zakonne należy nienaruszalnie do życia i świętości Kościoła, i umieścił je w centrum jego tajemnicy komunii i świętości … Wspólnota zakonna nie jest (więc) zwykłym zgromadzeniem chrześcijan poszukujących osobistej doskonałości. W znacznie głębszym sensie jest udziałem w Kościele-tajemnicy i jest świadectwem o nim jako żywe odzwierciedlenie i szczególne urzeczywistnienie jego „komunii”, wielkiej trynitarnej „koinonii”, w którą Ojciec zechciał włączyć ludzi w Synu i Duchu Świętym … Wspólnota zakonna … sprawia, że dar braterstwa ofiarowany przez Chrystusa całemu Kościołowi jest dla wszystkich widzialny i zawsze obecny … Zadanie i misja wspólnoty zakonnej polega na tym, że ma ona być środowiskiem głębokiej braterskiej komunii, a przez to znakiem i bodźcem dla wszystkich ochrzczonych … Życie braterskie we wspólnocie, jako wyraz jedności, którą sprawiła miłość Boga, jest nie tylko świadectwem dla ewangelizacji, ale ma też ogromne znaczenie dla działalności apostolskiej.

Rozwój prawa kanonicznego.

Kodeks z roku 1983 konkretyzuje i precyzuje zalecenia soborowe dotyczące życia wspólnotowego, w którym można wyróżnić dwa elementy zjednoczenia i jedności między członkami:

  • pierwszy bardziej duchowy, to „braterstwo” lub „komunia braterska”, która wypływa z serc ożywionych miłością,
  • drugi, bardziej zewnętrzny, to „życie we wspólnocie” lub „życie wspólnotowe”, które polega „na mieszkaniu we własnym domu zakonnym prawnie ustanowionym” i na „prowadzeniu życia wspólnego” przez wierne przestrzeganie jego przepisów, uczestnictwo i współpracę we wspólnych dziełach i posługach.

Rozwój społeczny.

W tej części wprowadzenia zasygnalizowane są niektóre zmiany zachodzące w społeczeństwach i mające wpływ na życie zakonne w ogólności, a zwłaszcza na wspólnotę zakonna. Są to między innymi:

  1. Ruchy emancypacji politycznej i społecznej w Trzecim Świecie i związane z tym problemy ubóstwa i nędzy, na które wspólnoty zakonne żywo zareagowały poszukując nowych form obecności w społeczeństwie – „Opcja ewangeliczna i preferencyjna na rzecz ubogich” czego skutkiem było przesunięcie akcentu na działalność społeczną …
  2. Rewindykacja wolności osobistej i praw ludzkich i związane z nią procesy demokratyzacji, a także kontestacji władzy, w tym kościelnej i zakonnej; rozpowszechnienie (szczególnie na Zachodzie) kultury indywidualizmu – osłabienie ideału życia wspólnego.
  3. Awans społeczny kobiety – Chociaż w niektórych regionach ekstremistyczne nurty feminizmu wywierają głęboki wpływ na życie zakonne, prawie wszędzie żeńskie wspólnoty zakonne skutecznie poszukują form życia wspólnego bardziej dostosowanych do nowego sposobu pojmowania tożsamości, godności i roli kobiety w społeczeństwie, w Kościele i w życiu zakonnym.
  4. Gwałtowny rozwój środków społecznego przekazu – jego wpływ na styl życia i atmosferę skupienia, która powinna charakteryzować wspólnotę zakonna.
  5. Wpływ konsumizmu i hedonizmu, a jednocześnie odejście od religijnej wizji życia, typowej dla sekularyzmu, w wielu regionach dał się odczuć także we wspólnotach zakonnych …

Przemiany w życiu zakonnym – Dokument określa je jako GŁĘBOKIE ZMIANY

  1. Nowa struktura wspólnot zakonnych:
  • państwo przejmuje wiele dziedzin, w których przedtem działały zakony, takich jak opieka społeczna, szkolnictwo, służba zdrowia;
  • zmniejszają się wielkie wspólnoty zakonne prowadzące wielkie dzieła charakterystyczne dla swego Instytutu;
  • tworzą się wspólnoty mniejsze złożone z osób zakonnych, które włączają się w dzieła nie należące do Instytutu choć często zgodne z jego charyzmatem;
  • nadmierne obciążenie osób zakonnych pracą, co pozostawia im mniej czasu na życie we wspólnocie.
  1. Wobec coraz większej liczby problemów domagających się pilnej interwencji (ubodzy, narkomani, uchodźcy, osoby zepchnięte na margines, chorzy), świat zakonny zareagował z podziwu godnym poświęceniem. Ta sytuacja stworzyła jednak potrzebę dokonania zmian w tradycyjnej strukturze wspólnot zakonnych.
  2. Sposób rozumienia i przeżywania własnej pracy, co niekiedy prowadzi do pojmowania życia braterskiego we wspólnocie jako przeszkody dla apostolstwa lub jako zwykłego narzędzia spełniającego określona funkcję.
  3. Nowa koncepcja osoby, która bardzo dowartościowała jednostkę i jej inicjatywy. Doprowadziło to do ukształtowania się bardzo wyraźnej świadomości wspólnoty jako życia braterskiego, którego podstawa jest raczej jakość relacji międzyosobowych niż formalne przestrzeganie reguł.
  4. Nowe struktury władzy wyłaniające się z odnowionych konstytucji, wymagają zwiększonego uczestnictwa zakonników i zakonnic. Nowe sposoby podejmowania problemów oparte na dialogu wspólnotowym, współodpowiedzialności oraz zasadzie pomocniczości. Nierzadko zdarza się, że władza ma praktyczne trudności w odnalezieniu swego miejsca w nowym kontekście.

Po zasygnalizowaniu tych zasadniczych czynników, które wywarły lub nadal wywierają wpływ na wspólnotę zakonną Dokument „ŻYCIE BRATERSKIE WE WSPÓLNOCIE” omawia w kolejnych trzech rozdziałach następujące tematy:

  1. Wspólnota zakonna jako dar
  2. Wspólnota zakonna jako środowisko kształtowania więzi braterskich
  • Wspólnota zakonna jako miejsce i podmiot posłannictwa.

ROZDZIAŁ I – Dar komunii i wspólnoty.

Jest w nim streszczona w sposób syntetyczny teologia wspólnoty zakonnej, głównie w perspektywie historii zbawienia.

Zasadniczy akcent położony jest na kierunek „zstępujący” – od Boga otrzymujemy dar wspólnoty i braterstwa. Tym darem jest przede wszystkim Kościół jako komunia. Wspólnota zakonna zaś jest wyrazem kościelnej komunii.

Duch Chrystusa, który zjednoczył pierwszych wierzących i który nieustannie gromadzi kościół w jedną rodzinę, powołuje i ożywia rodziny zakonne, aby poprzez swoje wspólnoty rozsiane po całej ziemi były szczególnie czytelnymi znakami głębokiej komunii, która przenika i tworzy Kościół oraz by wspomagały go w realizowaniu planu Bożego.

ROZDZIAŁ II – Wspólnota zakonna jako środowisko kształtowania więzi braterskich.

Ta część dokumentu jest najobszerniejsza. Zawiera praktyczne wskazania odnoszące się do budowania wspólnoty, umacniania braterstwa. Zasadniczy akcent jest tu położony na kierunek „wstępujący” – do czego zobowiązuje nas otrzymywany od Boga DAR KOMUNII.

Przy czytaniu dokumentu uderzył mnie podkreślany ścisły związek i zależność tych dwóch aspektów: DAR OD BOGA i SPONTANICZNA ODPOWIEDŹ CZŁOWIEKA płynąca z osobistego doświadczenia, jaką wartość ma dla niego ten dar. (kierunek „zstępujący” i „wstępujący”).

Dla zilustrowania stylu, jakim pisany jest dokument i przybliżenia „argumentacji”, jaka się posługuje, przytoczę początek Rozdziału II:

Z daru komunii wypływa zadanie tworzenia braterstwa, to znaczy stawania się braćmi i siostrami w określonej wspólnocie, w której zostało się powołanym do wspólnego życia.

Uczucie wdzięczności i zachwytu wobec rzeczywistości boskiej komunii, udzielanej słabym stworzeniom, rodzi przekonanie o potrzebie zaangażowania, aby te rzeczywistość coraz pełniej ukazywać poprzez tworzenie wspólnot „pełnych wesela i Ducha Świętego” (Dz 13,52).

Także w naszej epoce i dla dobra naszej epoki trzeba koniecznie podjąć na nowo „bosko-ludzkie” dzieło budowania wspólnot braci i sióstr, uwzględniając okoliczności typowe dla obecnego okresu, w którym odnowa teologiczna, kanoniczna, społeczna i strukturalna wpłynęła głęboko na fizjonomię i życie wspólnoty zakonnej.

Dokument niniejszy wychodzi od konkretnych sytuacji, aby przedstawić pewne wskazania, które mogą być pomocnew dziele nieustannej ewangelicznej odnowy wspólnot.

Ciąg dalszy omówienia Dokumentu „Życie braterskie we wspólnocie” w oparciu o zaznaczone fragmenty w tekście.

Podkreślić:

  • pozytywne ukazanie Rad ewangelicznych, co stanowi novum w stosunku do przeakcentowania w minionym okresie aspektu „wyrzeczenia” w życiu zakonnym.
  • W rozdziale III, w nr 62 poświęconym ruchom kościelnym zabrakło refleksji i pozytywnych sugestii dotyczących takich przypadków (a są coraz częstsze), gdy młodzi z różnych ruchów wstępują do zgromadzeń zakonnych. Jak ich traktować i jak do nich podchodzić …
  •  

Archiwum KWPZM

SERWIS INFORMACYJNY KONFERENCJI WYŻSZYCH PRZEŁOŻONYCH ZAKONÓW MĘSKICH W POLSCE

Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie. Zgoda