W środę – 15 marca br., w Pałacu Prezydenckim w Warszawie odbędzie się uroczystość wpisania nowych – 10 obiektów na listę Pomników Historii.
Wśród nich znalazł się Święty Krzyż – pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze.
Wpisanie na listę Pomników Historii jest jedną z form ochrony zabytków w Polsce, która znalazła się w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Status Pomnika Historii przyznawany jest rozporządzeniem Prezydenta RP. Zgodnie z opracowanymi wytycznymi mogą go uzyskać obiekty lub zespoły obiektów zabytkowych, które posiadają szczególną wartość historyczną, naukową, artystyczną, utrwaloną w powszechnej świadomości i o dużym znaczeniu dla polskiego dziedzictwa kulturowego.
A takim obiektem jest niewątpliwie Święty Krzyż, który był największym sanktuarium Polski aż do połowy XVII w., a więc do czasu kiedy na główne miejsce pielgrzymkowe zaczęła wyłaniać się Jasna Góra z kultem Czarnej Madonny. Przekazy historyczne wskazują, że świętokrzyskie sanktuarium zaczęło działać już w XIV wieku, ale priorytetowym w Królestwie miejscem pielgrzymek uczynił go król Władysław Jagiełło. W okresie panowania tej dynastii było to rzeczywiście sanktuarium państwowe i zarazem dynastyczne – miejsce, gdzie królowie i ich poddani udawali się na pielgrzymki. Od późnego średniowiecza klasztor na Świętym Krzyżu był jednym z najważniejszych w Polsce ośrodków kultury intelektualnej, właścicielem znaczącej w skali środkowej Europy biblioteki, co najmniej od XIV w. działało tu skryptorium.
Kompletowaniem dokumentacji, która pozwoliła na wpisanie zespołu klasztornego na Świętym Krzyżu na listę Pomników Historii zajął się w 2015 roku archeolog, dr Czesław Hadamik z Kielc, który od kilku lat prowadzi badania archeologiczne w obrębie sanktuarium i klasztoru.
Święty Krzyż to swoista „ikona” ziemi świętokrzyskiej. To właśnie od przechowywanych tutaj relikwii Drzewa Krzyża Świętego nazwę bierze województwo świętokrzyskie, ziemia świętokrzyska oraz różne instytucje działające na terenie województwa.
Święty Krzyż to także „duchowa stolica” dla tej części naszej ojczyzny. O znaczeniu i wielkiej roli Świętego Krzyża mogliśmy usłyszeć podczas ubiegłorocznego sympozjum naukowego – „Dziedzictwo Świętego Krzyża. Sacrum – Kultura – Nauka”, które odbyło się 2 kwietnia 2016 r., w murach bazyliki mniejszej na Świętym Krzyżu z okazji 1050 rocznicy Chrztu Polski, 200 – lecia Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej i 80 rocznicy pobytu zakonników na Świętym Krzyżu.
