Jan Paweł II
BÓG SĘDZIA SPRAWIEDLIWY. PIEŚŃ Z KSIĘGI PROROKA IZAJASZA (Iz 33, 13-16)
Audiencja generalna, Rzym, 30 października 2002 r.
Jutrznia środy 3 tygodnia
1. Pośród Pieśni biblijnych, przeplatających się z Psalmami w Liturgii Jutrzni, spotykamy odczytany dzisiaj krótki tekst. Zaczerpnięty on jest z trzydziestego trzeciego rozdziału Księgi proroka Izajasza — zawierającej obszerny i wspaniały zbiór Bożych wyroczni.
Pieśń rozpoczyna się wierszami, poprzedzającymi tutaj przytoczone (por. ww. 10-12), zapowiadającymi pełne mocy i chwalebne wkroczenie Boga na scenę ludzkich dziejów: «Teraz powstanę — mówi Pan — teraz się podniosę, teraz stanę wysoko» (w. 10). Słowa Boga skierowane są do «najdalszych» i do «najbliższych», to znaczy do wszystkich narodów ziemi, również najbardziej odległych, oraz do Izraela, ludu «najbliższego» Panu ze względu na przymierze (por. w. 13).
W innym miejscu Księgi Izajasza spotykamy stwierdzenie: «Ja przywołuję na wargi (…): Pokój! Pokój dalekim i bliskim! — mówi Pan — Ja go uleczę» (por. Iz 57, 19). Teraz natomiast słowa Pana stają się surowe, przybierają ton sądu nad złem «najdalszych» oraz «najbliższych».
2. Istotnie, zaraz potem szerzy się strach pośród mieszkańców Syjonu, na którym zagnieździły się grzech i bezbożność (por. Iz 33, 14). Mają oni świadomość, że mieszkają obok Pana, który przebywa w świątyni, zdecydował się iść z nimi po drogach historii i stał się «Emmanuelem» — «Bogiem-z–nami» (por. Iz 7, 14). Otóż, Pan sprawiedliwy i święty nie może tolerować bezbożności, korupcji i niesprawiedliwości. Niczym «trawiący ogień» i «wieczysty płomień» (por. Iz 33, 14), występuje On przeciw złu, aby je unicestwić.
Już w rozdziale 10. Izajasz ostrzegał: «Światłość Izraela stanie się ogniem, a Święty jego — płomieniem, który pożre i pochłonie» (w. 17). Podobnie i psalmista śpiewał: «jak wosk, co rozpływa się przy ogniu, tak giną przed Bogiem grzesznicy» (Ps 68 [67], 3). W kontekście ekonomii starotestamentowej oznacza to, że Bóg nie pozostaje obojętny wobec dobra i zła, ale okazuje swe oburzenie i zagniewanie w obliczu przewrotności.
3. Nasza Pieśń nie zatrzymuje się na tej ponurej scenie sądu. Co więcej, obszerniejszą i najbardziej wymowną część poświęca świętości, przyjętej i przeżywanej jako znak dokonanego nawrócenia i pojednania z Bogiem. Podobnie jak niektóre Psalmy, na przykład 15 [14] i 24 [23], mówiące o warunkach, jakich spełnienia domaga się Pan, byśmy żyli w radosnej komunii z Nim w liturgii świątyni, Izajasz wymienia sześć obowiązków moralnych prawdziwie wierzącego, wiernego i sprawiedliwego (por. Iz 33, 15), który bez ponoszenia szkody może przebywać w pobliżu Bożego ognia, będącego dla niego źródłem dobrodziejstw.
Pierwszy wymóg polega na «postępowaniu sprawiedliwie», czyli uznaniu prawa Bożego za lampę oświetlającą drogę życia. Drugi dotyczy szczerego i otwartego mówienia, będącego znakiem poprawnych i autentycznych relacji społecznych. Jako trzeci wymóg Izajasz wskazuje «odrzucenie bezprawnych zysków», zwalczając w ten sposób ucisk biednych i niesprawiedliwe bogactwo. Następnie wierzący zobowiązuje się do potępienia korupcji politycznej i sądowej, «rękami się wzbraniając przed wzięciem podarku». Jest to sugestywny obraz, oznaczający odrzucenie darów mających spowodować odstąpienie od zastosowania prawa i trybu sprawiedliwości.
4. Piąty wymóg wyraża wymowny gest «zatkania uszu», kiedy przedstawiają nam zbrodnicze propozycje, namawiają do popełnienia czynów przemocy. Szósty i ostatni wymóg wyraża obraz, który na pierwszy rzut oka powoduje naszą konsternację, ponieważ nie odpowiada naszemu sposobowi wyrażania się. Kiedy mówimy o «zamykaniu oczu», mamy na myśli: «udawanie, że nie widzimy, by nie musieć się angażować». Natomiast prorok mówi, że człowiek uczciwy «zamyka oczy, by na zło nie patrzeć», jako znak całkowitego odrzucenia jakiegokolwiek kontaktu ze złem.
Św. Hieronim w swym komentarzu do Izajasza tak oto wyjaśnia to pojęcie, mając na uwadze cały fragment: «Każda przewrotność, ucisk i niesprawiedliwość jest decyzją krwawą: i nawet jeśli nie zabija mieczem, jednakże zabija w zamiarze. ‘I zamyka oczy, by na zło nie patrzeć’ szczęśliwe sumienie, które nie słucha i nie przypatruje się złu! Kto tak postępuje, zamieszka ‘na wysokościach’, to znaczy w królestwie niebieskim lub w wysokiej pieczarze silnej Skały, w Chrystusie Jezusie» (In Isaiam prophetam, 10, 33: PL 24, 367).
W ten sposób Hieronim wprowadza nas we właściwe zrozumienie wspomnianego przez proroka «zamknięcia oczu»: jest to zachęta do zdecydowanej odmowy jakiegokolwiek udziału w czynieniu zła. Jak łatwo zauważyć, przywołane są zasadnicze zmysły ciała: bowiem ręce, stopy, oczy, uszy i język włączone są w moralne postępowanie człowieka.
5. Otóż, człowiek wybierający to uczciwe i sprawiedliwe postępowanie może przystąpić do świątyni Pana, gdzie otrzyma pewność co do dobrobytu zewnętrznego i wewnętrznego, jakim Bóg obdarza tych, którzy pozostają w komunii z Nim. Prorok posługuje się dwoma obrazami, by opisać ten radosny stan (por. w. 16): bezpieczeństwa w niedostępnych twierdzach oraz obfitości chleba i wody, będących symbolem szczęśliwego i udanego życia.
Tradycja w sposób spontaniczny interpretowała znak wody jako obraz chrztu (por., na przykład, List Barnaby, 11, 5), natomiast chleb stał się dla chrześcijan znakiem Eucharystii. Czytamy o tym, na przykład, w komentarzu św. Justyna męczennika, który dostrzega w słowach Izajasza proroctwo o «chlebie» eucharystycznym, o «pamiątce» odkupieńczej śmierci Chrystusa (por. Dialogo con Trifone, Paoline 1988, s. 242).
Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:
Witam i pozdrawiam pielgrzymów polskich!
W tych dniach będziemy przeżywali uroczystość Wszystkich Świętych i liturgiczne wspomnienie Wiernych Zmarłych.
Kiedy nawiedzamy groby bliskich i przyjaciół, w szczególny sposób przeżywamy katechizmową prawdę o «rzeczach ostatecznych»: śmierć, sąd Boży, niebo, czyściec, piekło.
Dzisiejsza katecheza poświęcona była Kantykowi z Księgi Izajasza, który właśnie zapowiadał Boży sąd. Prorok twierdzi, że ten, kto postępuje sprawiedliwie, kto mówi uczciwie, kto odrzuca zyski bezprawne i nie jest skorumpowany, bez obawy może siebie powierzyć Bożej sprawiedliwości. Niech ta świadomość towarzyszy wszystkim rodakom i będzie źródłem nadziei eschatologicznej.
Wieczne odpoczywanie racz im dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj im świeci. Niech odpoczywają w pokoju wiecznym, wszyscy, na wszystkich cmentarzach Polski i świata.
Copyright © by L’Osservatore Romano (1/2003) and Polish Bishops Conference